Χωρισμός και διαζύγιο


Γράφει η Αθανασία Κουτσούκου
Ψυχολόγος - Παιδοψυχολόγος
Ειδική Παιδαγωγός (www.akoutsoukou.gr)


Xωρισμός
Ο χωρισμός ακολουθεί τις ψυχολογικές και συναισθηματικές διαδικασίες του πένθους. Για να επανέλθει το άτομο που χωρίζει σε φυσιολογική κατάσταση χρειάζεται χρόνος ώστε να πραγματοποιηθούν οι διεργασίες επούλωσης της απώλειας. Όταν έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία του χωρισμού τα συναισθήματα του ατόμου προς τον άλλο έχουν κατασταλάξει και η σχέση αποτελεί πλέον παρελθόν. Η πρώην σχέση δεν απασχολεί το άτομο για το παρόν αλλά δεν υπάρχουν ούτε μελλοντικά σχέδια για το άτομο αυτό.

Αρχικά το άτομο που χωρίζει δεν μπορεί να πιστέψει ότι συνέβη κάτι τέτοιο και αρνείται να το αποδεχτεί. Στη συνέχεια, μπορεί να εμφανίσει θυμό προς τον πρώην σύντροφό του αλλά και ορισμένες φορές προς τον εαυτό του πχ. γιατί ίσως δεν έγιναν ενέργειες για να διατηρηθεί η σχέση. Στο στάδιο αυτό μπορεί να συνεχίζονται οι συγκρούσεις μεταξύ του χωρισμένου ζευγαριού γεγονός που φθείρει και τις δύο πλευρές. Στο στάδιο της κατάθλιψης το άτομο αισθάνεται αδύναμο και ανίκανο να προχωρήσει αφού είναι ακόμα προσκολλημένο στο παρελθόν του. Στο στάδιο αυτό υπάρχουν ενοχές για όσα έγιναν. Στο στάδιο της αποδοχής η σχέση αποτελεί πλέον παρελθόν. Υπάρχουν πια αναμνήσεις για τις καλές αλλά και τις κακές στιγμές του ζευγαριού. Σε αυτό το στάδιο το άτομο μπορεί να ξεκινήσει να αναθεωρεί τη ζωή του. Ακόμα είναι η κατάλληλη περίοδος για την αναζήτηση νέου συντρόφου.

Η περίοδος χωρισμού μπορεί να εκμεταλλευτεί από το άτομο ως ευκαιρία επανεξέτασης των δυνατοτήτων αλλά και των προσδοκιών του. Είναι κατάλληλη περίοδος για να πραγματοποιηθούν αλλαγές οι οποίες αφορούν και έχουν ως επίκεντρο το ίδιο το άτομο και τις επιθυμίες του.

Διαζύγιο
Πολλοί γάμοι αποτυγχάνουν και δεν είναι δυνατόν να επανέλθουν στην προηγούμενη κατάσταση. Το διαζύγιο είναι μια απόφαση που έχει επιπτώσεις σε όλα τα μέλη της οικογένειας και όχι μόνο στους συντρόφους.

Επικρατεί η αντίληψη ότι τα παιδιά από «διαλυμένα σπίτια» μειονεκτούν στη ζωή και ότι θα βασανίζονται με ψυχολογικά προβλήματα για μια ζωή. Στην πραγματικότητα όμως, δεν είναι το διαζύγιο αυτό κάθε αυτό που μπορεί να δημιουργήσει κοινωνικοψυχολογικές δυσκολίες στα παιδιά, αλλά το πώς οι ίδιοι οι γονείς διαχειρίζονται το διαζύγιο. Οι πιθανότητες το παιδί να υιοθετήσει προβλήματα στη νέα οικογενειακή δομή, αυξάνονται αν το διαζύγιο ή ο χωρισμός οδηγήσει στην απουσία του ενός από τους δύο γονείς από την ανατροφή του παιδιού, σε οικονομική δυσπραγία του γονέα που έχει την επιμέλεια του παιδιού και σε διαμάχες ανάμεσα στους πρώην συζύγους.

Τα παιδιά αυτά που έχουν βιώσει διαζύγιο μελετούνται και κατά την ενηλικίωσή τους, όπου και φαίνεται πως ο χωρισμός των γονέων, αν δεν έχει ακολουθήσει ήπιες και συναινετικές διαδικασίες, μπορεί να αφήσει ένα σημαντικό αποτύπωμα που να επηρεάζει διάφορους τομείς της ενήλικης ζωής τους. Συγκεκριμένα, αυτά τα παιδιά έχουν περισσότερες πιθανότητες να οδηγηθούν και τα ίδια σε διαζύγιο στους δικούς τους γάμους, καθώς και να επηρεάσει και τις ικανότητες για ανατροφή παιδιών.

Οι ψυχολογικές αντιδράσεις των παιδιών στο διαζύγιο, εξαρτώνται από την ηλικία του παιδιού:


  • Στην προσχολική ηλικία, τα παιδιά νιώθουν μεγάλη λύπη και τρομάζουν στο χωρισμό των γονιών τους, πράγμα που τα κάνει να προσκολλώνται περισσότερο στους γονείς. Πολύ συχνά αναπτύσσονται φοβίες την ώρα του ύπνου και παρουσιάζουν άρνηση στο να μείνουν μόνα τους έστω και για λίγη ώρα. Ενώ αρχικά αντιδρούν με δάκρυα και θυμό, στη συνέχεια περνούν σε στάδια έντονης σιωπής, σε σημείο αδιαφορίας.
  • Στην σχολική ηλικία, τα παιδιά συνειδητοποιούν πιο βαθιά την έννοια του χωρισμού. Η θλίψη και η λύπη πρεσβεύουν, αλλά ο θυμός γίνεται πιο αισθητός. Ανεξάρτητα από το τι έχει συμβεί, η μητέρα μπορεί να κατηγορηθεί απ’ το παιδί ως υπαίτια του χωρισμού, ενώ ο απών πατέρας εξιδανικεύεται. Εμφανίζουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και δυσκολίες στη μάθηση. Συχνά προκειμένου να τραβήξουν την προσοχή των γονιών και να προσπαθήσουν να «επανενώσουν» την οικογένεια μπορεί να καταφύγουν σε προπαραβατικές συμπεριφορές (κλοπές, ψέματα). Μπορεί ακόμη να προκύψουν δυσκολίες στις σχέσεις με τους συνομηλίκους τους και γενικότερα με τις διαπροσωπικές τους σχέσεις.
  • Στην εφηβική ηλικία, παρουσιάζεται έκδηλη κατάθλιψη και δίνουν την εντύπωση πως αποσύρονται από την οικογενειακή ζωή, ενώ στρέφονται σε άλλες σχέσεις, εκτός σπιτιού. Κάποιες φορές επίσης παρουσιάζουν δυσκολίες στον ύπνο και τη διατροφή, σωματικά ενοχλήματα, παραπτωματικότητα.